De zomervakantie is begonnen! Veel mensen nemen afstand van hun werk en gaan lekker de natuur in, naar rustiger oorden en op zoek naar de zon. Ik ga dat ook zeker doen. Met in het vooruitzicht de zon, natuur en goed gezelschap, besluit ik toch ook enig leesvoer mee te nemen, dat wil zeggen vakliteratuur. Straks ver weg van mijn dagelijkse werkpraktijk, die in de kern bestaat uit het begeleiden van individuen en groepen mensen, zie ik uit naar de zomertijd om mijn ervaringen tegen het licht te houden en theoretisch op te frissen en aan te scherpen.
Eén van de belangrijkste pijlers van waaruit ik werk is de paradox van de verandering. Het is de centrale visie op ‘change’ uit de Gestaltfilosofie, die ik omarm. Ik neem graag de tijd om dit fenomeen opnieuw te bestuderen en het hier alvast te delen, omdat het mij in ieder geval helpt in mijn werkpraktijk stevig te staan. Want van een counselor en consultant verwachten mensen nog steeds een gerichte oplossing en tools om veranderingen en transities te vergemakkelijken. De illusie van veranderen is dat met een paar tools en workshops en ‘leuke creatieve’ aanpakken ‘het nieuwe’ zich aandient.
Op zoek naar antwoorden en inspiratie besluiten we vaak anderen te volgen. Soms voelen we ons door anderen in onze omgeving geforceerd tot ‘nieuw en anders’ en soms doen we zelf verwoede pogingen ‘anderen’ te veranderen. Moeizame processen kunnen dat zijn, zonder dat beweging ontstaat. De paradox van de verandering is het inzicht dat veranderingen zich uiteindelijk pas voordoen na een innerlijk reis in onszelf. Een beweging tegengesteld aan wat men in beginsel zou willen .… een ander zijn.
Arnold R. Beisser, psychiater en Gestalttherapeut, beschreef dit perspectief op veranderen in 1970 en noemde dat de “Paradoxically Theory of Change”: “change occurs when one becomes what he is, not when he tries to become what he is not. Change does not take place through a coercive attempt by the individual or by another person to change him, but it does take place if one takes the time and effort to be what he is — to be fully invested in his current positions. By rejecting the role of change agent, we make meaningful and orderly change possible” (artikel gepubliceerd in The Gestalt Journal Press, 1970).
Vanuit dit perspectief vindt verandering plaats als iemand de tijd en de moeite neemt te zijn wie hij IS en zich volledig inleeft in zijn huidige situatie. Als je organisaties beschouwt zou je kunnen zeggen dat als individuen en groepen zichzelf erkennen en accepteren wie ze zijn in plaats van continu proberen te worden wat ze niet zijn, veranderingen heel natuurlijk ontstaan. De paradox zit er ook in dat we willen dat oude en knellende patronen ophouden. We willen vaak ‘het nieuwe’ helemaal niet en zijn daar vaak ook te angstig voor. Door bewust te worden van die oude knellende patronen en deze los te laten, ontstaat ontwikkeling natuurlijk en vanzelf.
Een prachtige paradox! Misschien niet makkelijk te begrijpen, maar naar mijn idee op een dieperliggend niveau fundamenteel. Misschien kunnen we voor de verandering ophouden te verlangen iemand anders te zijn, zodat we volledig onszelf kunnen zijn. Te ontdekken wie je werkelijk bent is een levenstaak voor iedereen. De vakantie kan een mooi moment zijn om daar weer eens bij stil te staan. Ik wens iedereen een fijne vakantie en een mooie innerlijke reis! En voor degenen die doorwerken en (te) hard bezig zijn met transities en allerhande organisatieveranderingen is deze zomerperiode wellicht ook een mooie gelegenheid om aandacht te hebben voor wat er nu IS. Daar ligt de basis voor ontwikkeling.
Georgette Kempink – juli 2015
