Rothko en de kunst van Nieuw Organiseren

03-03-2015

In de zalen met de grote Rothko doeken in het gemeentemuseum Den Haag word ik niet overmand door grote emoties, ik voel eerder een verwantschap met de filosofie van Rothko, een Amerikaanse schilder en vertegenwoordiger van het abstract expressionisme. Doordenkend hierover kom ik tot vier overeenkomsten tussen Rothko’s filosofie en Nieuw Organiseren. Ik ben benieuwd of u die met mij deelt.

De menselijke maat terugvinden

Rothko laat de mogelijkheid van een andere visie op de wereld zien. Zijn grote abstracte doeken hebben tot doel mensen ‘daarheen te brengen waar ze hun menselijkheid weer kunnen ervaren’. Hij wilde de focus verleggen van de beeltenis, de (voorbeeld)figuren op zijn schilderijen, naar het universele erachter. Om dit universele zichtbaar te maken en over te kunnen brengen verving hij de figuren door vlakken, waarmee hij de toeschouwer direct aanspreekt zonder dat ideeën over de figuren in de weg zitten. Een van de doelen van Nieuw Organiseren is wat mij betreft de menselijke maat terug vinden in organisaties. Niet de focus op ‘figuren’ (elementen van organisatie systemen die de wezenlijke menselijke interactie kunnen hinderen zoals rapporten, functies, excelsheets) maar de focus op universele organisatie principes en de drijfveren van de organisatieleden. Daarover in gesprek zijn met elkaar, waarbij de figuren opzij worden geschoven. Op een directe wijze, zoals de doeken op een directe wijze de toeschouwer aanspreekt op zijn emoties.

Tijdloze momenten

Het aanreiken van de nieuwe visie kan volgens Rothko alleen als een doek ‘tijdloze momenten schept’, waarbij de toeschouwer van Chronos in Kairos komt. De toeschouwer ont-dekt zichzelf en komt tot nieuwe inzichten over zichzelf en over de wereld. Hoewel Rothko doelde op stilte, deed het mij denken aan een werkconferentie bij een zorg organisatie die mijn collega begeleidde. Door de opzet van de middag raakten deelnemers van verschillende afdelingen met elkaar in gesprek over de organisatie, beroepstrots, de strategie etcetera. Je voelde de energie stromen, ideeën en tips werden uitgewisseld, nieuwe verbanden en visies op de veranderingen ontstonden. En aan het einde waren verschillende mensen verbaasd; is het nu al 5 uur?? Een tijdloze ervaring…

Lef om vol in het onbekende te stappen

De schilderijen van Rotkho zijn groot, niet om te imponeren, juist om de intimiteit met de bezoeker (van toeschouwer naar bezoeker…) aan te gaan. De gedachte hierachter is dat bij een klein schilderij het verleidelijk is te gaan analyseren, de kans is groot jezelf als buitenstaander te ervaren. Door de grote doeken wordt je als bezoeker ondergedompeld en kom je er midden in. Hierdoor nemen we afstand van vooropgestelde meningen en overtuigingen en hebben we de kans een nieuw gesprek over de mens en de wereld op gang te brengen. En we hebben de kans onszelf niet meer te ervaren als een los element, afgescheiden van de rest (hoe vaak ervaren mensen dit in organisaties…) maar als een onderdeel van het grotere geheel. Het inzicht wat hieruit voort vloeit ten aanzien van Nieuw Organiseren? Ik denk dat het belangrijk is het met volle overgave te doen, zowel in een sessie van een dagdeel als in een veranderingsproces van maanden of jaren. Dicht bij het primaire proces, dicht op de bal en met lef om in het onbekende te stappen.

Hier en nu

Rothko had een hekel aan analyse van zijn werk. Door erover te schrijven of het in hokjes te plaatsen wordt de kunst, het ervaren, gedood. In het schilderproces en in het kijken naar schilderijen gebeurt het, daar vindt verandering plaats. Zo ook in het dagelijks werk, tussen klant en professional en alleen in het hier en nu. Hoe vaak gebeurt het dat we buiten (of boven) de werkvloer, die plaats van waarde, ons bezighouden met analyseren wat daar binnen (of beneden) gebeurt? Of sterker nog, dat we ons eigen werk analyseren waardoor we niet meer openstaan voor hetgeen op dit moment, in real life, voor onze neus gebeurt?

In een nis van het museum hing een prachtig blauw-groen doek. Een man zit, net als ik, al enige tijd te kijken naar het doek. Terwijl ik me probeer open te stellen om te ervaren wat er gebeurt in deze kleine ruimte, komen twee dames aangelopen. Ze stoppen vlak voor het doek en bespreken met elkaar welke lijnen hoe lopen, mijn ervaring en mijn zicht op het doek ben ik kwijt.

Kunstwerken als inspiratie voor Nieuw Organiseren

De menselijke maat, tijdloze momenten, met lef in het onbekende stappen en ervaren in het hier en nu zijn voor mij fundamentele dimensies van Nieuw Organiseren. Ik ben benieuwd of en welke kunstwerken u inspireren na te denken over Nieuw Organiseren.

Voor dit blog heb ik gebruik gemaakt van het boek Stil de tijd van Joke Hermsen.

Bart van Langen, 3 maart 2015