27-02-2019
Broosz ondersteunt en werkt samen met gemeenten die een stap willen zetten in anders organiseren en werken volgens de bedoeling. In gemeenten is traditionele lijnsturing nog leidend, en op basis daarvan worden de werkprocessen en systemen vormgegeven. Dat leidt niet in alle gevallen tot gewenste resultaten. De roep om anders te gaan handelen wordt daardoor gesterkt: ‘Dit kan de bedoeling toch niet zijn?’. Het werken volgens ‘de bedoeling’ vraagt om een andere blik op het werk, op samenwerken met collega’s, gemeentelijke domeinen en burgers en om anders te gaan leren en verantwoorden. We organiseren in co-creatie het betekenisgevingsproces om het werken vanuit de bedoeling, al werkenderweg, gestalte te geven.
Een voorbeeld is de gemeente Apeldoorn. Komende week publiceren zij het boekje ‘Hoe Werken Volgens De Bedoeling – Ons vak in ontwikkeling. Praktische handvatten, werkende strategieën en meeslepende verhalen’. Hieronder lees je de inleiding van dit boekje, geschreven door Jan Smit van Broosz. Hij verwijst daarin naar enkele ervaringsverhalen uit de publicatie, van ambtenaren die zich geconfronteerd zagen met lastige situaties en daarop besloten om het anders op te lossen, handelend in ‘de geest van de wet’.
In de Tussentijd
Het is best logisch om de bedoeling centraal te stellen. Om meer rekening te houden met de specifieke context en behoeften van inwoners. En om ambtenaren meer ruimte te geven om te handelen vanuit de bedoeling, vanuit de geest van de wet. De oude logica zit echter diep in ons denken. En diep in de praktijken en systemen waar we dagelijks in en mee werken en leven.
We leven, zou je kunnen zeggen in de tussentijd, de tijd waarin twee soorten denken en handelen tegelijkertijd aanwezig zijn. Jij als voorloper bent bezig om een integrale maatwerk oplossing te realiseren, omdat naar je vakkundige overtuiging een inwoner met een bepaalde vraag daar veel beter mee geholpen is. Maar jouw oplossing is, zo merk je, is nog lang niet vanzelfsprekend voor een collega uit een ander werkveld. Zeker niet als die collega aangeeft geen beslissingen te kunnen of te willen nemen die buiten het eigen domein vallen, omdat zijn of haar afdeling nog vooral gestuurd en beoordeeld wordt op het behalen van resultaten op het eigen domein.
Ander Denkkader
Achter het nieuwe ambtelijke vakmanschap, achter die andere manier van werken en organiseren, zit een heel andere logica. En een heel andere kijk op organiseren en verantwoorden van werk. We hebben niet te maken met een andere min of meer toevallige voorbijgaande methode of techniek, maar met een totaal ander denkkader. Als je je aan de slag gaat met het werken vanuit de bedoeling, dan kom je om het anders uit te drukken, op een ander speelveld terecht. En op dat andere speelveld wordt een ander spel wordt gespeeld, met andere spelregels. Het hangt allemaal met elkaar samen, maar je krijgt er pas gaandeweg zicht op.
Het nieuwe denken en handelen
moet veroverd worden op het oude
Want achter de manier waarop dat andere spel gespeeld wordt, achter deze manier van organiseren, zit een verzameling van totaal andere overtuigingen. Gerwin de Besten geeft in zijn verhaal aan dat het durven handelen op basis van zijn kompas afhangt van het vertrouwen dat collega’s en je leidinggevende in je hebben. Het vertrouwen in het vakmanschap van ambtenaren in de frontlinie, van ambtenaren die in de leefwereld werken, is een heel belangrijk uitgangspunt en voorwaarde om afwegingen te kunnen maken. Dat is een fundamentele omslag.
Regels, protocollen en procedures zijn uiterst relevante richtingwijzers. Ze bieden een grote mate van zekerheid en betrouwbaarheid. De verhalen in deze publicatie laten zien dat complexe maatwerk dienstverlening vraagt om afwegingsprocessen. Dat is meer dan het eenvoudigweg ‘uitvoeren’ van de regels. Regels vragen feitelijk om toepassing in een context. Ze zonder nadere beschouwing toepassen kan leiden tot beslissingen die niet passen bij de intentie van de wetgever, bij de bedoeling achter de regels of procedures of bij de vraag van een inwoner of ondernemer.
Naar vertrouwen in vakmanschap
Het vertrouwen in regels en procedures verschuift naar het vertrouwen in vakmanschap. En dat is in de bureaucratie van de gemeente nog niet zo vanzelfsprekend, blijkt uit de verhalen. Want het vraagt durf om van het pad af te wijken. Sec volgens de regels werken is voor iedereen wel het makkelijkst, beseft Wendy de Wit. Dan hoef je je kennelijk geen zorgen te maken ergens op aangesproken te worden. Maar dat had tot gevolg kunnen hebben dat een jongere met grote gedragsproblemen op straat terecht was gekomen, zoals we lezen in ‘de caravan’. Daarmee moeten we ons realiseren dat het ook vaak onze eigen aannames en vanzelfsprekendheden zijn die ons in de weg zitten. In veel organisaties gaan verhalen rond over wat er niet mag ‘van Den Haag’, van ‘de gemeente’, of ‘van het protocol’. Heel vaak betreft dat echter zaken die mensen elkaar hebben opgelegd, zoals Hinnie Bolt ook aangeeft.
Erik Gerritsen, Secretaris Generaal van het Ministerie van VWS, merkt op dat mensen zichzelf en elkaar heel vaak beperken in hun denken en handelen: ‘Wees niet verbaasd dat het je eigen geestelijke gevangenis is die vernieuwing in de weg staat.’ Een prachtig voorbeeld is de vijfminuten-registratie binnen de wijkverpleging waar jaren kritiek op is geweest en die recent door Minister Hugo de Jonge is afgeschaft. Maar deze bureaucratie verhogende regel was in 2009 al door het vierde kabinet-Balkenende afgeschaft! Ondanks het verdwijnen van de wettelijke verplichting bleef dat verhaal rondzingen in het Nederlandse zorglandschap. Maar de zorgverzekeraars, werkgevers en hun accountants hielden de registratie zélf in stand, als een soort informele prikklok.
Tegen de gewoonte in
Zo gaat het in het klein ook. Het is dus belangrijk om, als je een gewoonte, norm, regel of procedure weinig verdedigbaar vindt, te achterhalen of het verhaal klopt dat erover verteld wordt. ‘Wat moeten we echt, of wat hebben we elkaar opgelegd’, zo vraagt teammanager Toezicht en Handhaving Ruimtelijke Leefomgeving Hinnie Bol zich steeds af. Het advies van Erik Gerritsen: ‘Stap zelf ook als professionals uit de afwachtende en afhankelijke rol. De vernieuwing begint ook – en misschien wel vooral – bij het gaan staan voor jouw visie op wat nodig is in een bepaalde situatie. Vertrouw en durf te gaan staan voor je eigen professionele hart. En eis rugdekking van je bestuurders, schaal op als je zelf niet in staat bent het op te lossen, want ook dat is professioneel handelen.’
Met andere woorden: Ga voor de bedoeling, tegen de gewoonte in..!
